Museum Het Voorhuis is gehuisvest in het voorhuis van een oude boerderij. Deze, met sloop bedreigde boerderij heeft tot december 2004 aan de Gijbelandsedijk in Brandwijk gestaan. Opnieuw dreigde een prachtig voorbeeld van Alblasserwaardse boerderijbouw verloren te gaan. Mede op initiatief van de Historische Verenging Binnenwaard is de Stichting Boerderij Gijbeland in het leven geroepen met als doel Verplaatsing en Exploitatie van de boerderij.
Archeologisch onderzoek
Bodemonderzoek van de Archeologische Vereniging West-Nederland, afdeling Lek en Merwestreek heeft veel inzichten opgeleverd over de ontwikkeling in de laatste vijf eeuwen. Sporen wijzen op een gebouw waar rond het derde kwart van de vijftiende eeuw de oude open stookplaats vervangen is door een gemetselde haard met een oven. Zeer waarschijnlijk is aan beide zijden van de brandmuur (de wand waartegen de haard gesitueerd is) een stookplaats geweest. Dit komt veel voor in de oude boerderijen. De plaats van de huidige haard is op dezelfde plek gesitueerd (wel in het hoofd houden dat de hele boerderij verplaatst is!).
Iets over het interieur
Een deel van de schouwlijst is teruggevonden. Dit fragment geeft een indruk van het rijke interieur in de zeventiende eeuw. Het bestaat uit een raamwerk van fijndradig eikenhout waarin paneeltjes van echt ebbenhout, een bijzonder kostbare houtsoort, zijn opgenomen. De panelen worden vastgehouden door een onder- en bovenlijst en een gesneden mannenhoofd.
Het gevonden deel van de schouwlijst is vergeleken met het schilderij Familie in interieur, geschilderd in 1630 in Noord-Nederland (Geneve, Musée d’Art et d’Histoire). De schouwlijst van boerderij Gijbeland is wat platter en enkel uitgevoerd, maar verder is de overeenkomst in de detaillering treffend. Ook op het schilderij zijn op de bovenste lijst kopjes gebeeldhouwd tegen een voluut. Foto schilderij en foto reconstructie
Een reconstructie siert nu de boezembalk, de uitvoering is gebaseerd op het gevonden fragment en van schouwlijsten in de buurt.
De opzet van het voorhuis van de boerderij in de huidige opzet zal waarschijnlijk dateren uit periode 1630-1660. Bekend is dat rond 1672 drie boers Huysman (Schoutenfamilie uit Molenaarsgraaf) eigenaar waren. Het zou dus kunnen zijn dat familie Huysman opdrachtgever geweest van de fraaie Renaissance schouwlijst bij de haard.
Over de tegels
De schouw was het centrale punt in huis. Het was de enige plek waar (open) vuur brandde, hier was het een beetje warm, hier werd eten gekookt.
Zo rond 1600/1650 deden tegels hun intrede in de waard. De (zwart) beroete stenen achterwand van de haard werd ermee bekleed. Dat zal een grote verandering geweest zijn! Tegels met vreemde dieren, met schepen, uitbundige bloemen taferelen. Tegels werden niet hier te plekke gebakken, ze werden aangevoerd uit Rotterdam en in mindere mate uit Gorinchem.
Over de kelder
De kelderruimte lijkt in twee fasen te zijn gebouwd. De tussenmuur in de kelder is aangelegd als zijgevel van de oorspronkelijk rechthoekige boerderij. Bij het uitbouwen van de opkamer is de kelder vergroot met een zelfde breedte, zodat de nu aangetroffen vorm is ontstaan. Uit het bouwhistorisch onderzoek is gebleken dat de kelders waren afgedekt met een vrij flauw gewelf, daarop was een zandaanvullingen en daarop de vloer van de opkamer gelegd.
Over de opkamer
De boven de kelder gelegen opkamer is een eenvoudige rechthoekige ruimte, die van buiten toegankelijk was. De deur naar buiten is een vloeddeur.
De opkamer bezat aanvankelijk een open stookplaats tegen de eindmuur. De aanzetten van de oorspronkelijke schouwboezem waren nog aanwezig. Later werd hier een veel smallere, minder diepe schoorsteenmantel geplaatst en nog later werd volstaan met een pijp direct door de gevel. De nu aanwezige schoorsteenmantel is qua maat uitgevoerd als de twintigste-eeuwse schoorsteenmantel en met materialen die in het bezit van de historische vereniging waren. Heel wat lagen verf zijn weg gekrabd deze groen tint was de eerste. De schildering erboven is licht gerestaureerd.
De aanwezige bogen in de buiten voorgevel laten een oude gevelindeling zien met restanten van ontlastingsboogjes die boven een raam of deur zaten. Het opkamerraam heeft een oude indeling met een vast middenkalf (vaste middenbalk). Dit kan duiden op hergebruik van een ouder kozijn met onder luiken en bovenramen met glas in lood.
Sloop en herbouw
Na de sloop eind 2004 zijn alle bruikbare materialen nauwkeurig gemerkt, ingetekend op de plattegrond en bewaard. De stenen zijn per gevel in containers gepakt. Zijn (voor een vergoeding) door verenigingen uit het dorp schoongebikt en opgestapeld. Bij het metselwerk werden bijzondere stenen van oostgevel weer aangetroffen en zijn op de juiste plek teruggeplaatst. De oude spanten zijn nauwkeurig op maat gezet. Net zoals het was? Nee niet helemaal: er is een stevige fundering onder het gebouw gegaan. De buitengevels zijn opgetrokken uit de oude stenen, de binnen muren niet. De binnenkant is flink geïsoleerd,
Bij de herbouw is gekozen de boerderij terug te bouwen naar de periode rond 1950.
Helemaal terug restaureren niet haalbaar. Bovendien is altijd de vraag: naar welke periode ga je terug? Hier is voor 1950 is gekozen omdat uit deze periode veel exacte gegevens bekend waren: tekeningen, scherpe foto’s. In de loop van de eeuwen zijn er vele veranderingen aangebracht en daarvan is veel zichtbaar.
Door voor de jaren vijftig te kiezen word een deel van de veranderingen zichtbaar gemaakt. De modernisering van de bedrijfsvoering die in de jaren dertig van de vorige eeuw inzette en ook de veranderende opvattingen over in licht- en luchttoetreding in huizen. En dit laatste gebeurt met name door de invloed van Bond voor Plattelandsvrouwen.